Μακάρι όλοι οι μήνες εδώ στο dwrean.net να ξεκινούν με τέτοιες ωραίες συνεντεύξεις, κυρίως από ανθρώπους σαν τον Γιάννη Φαρσάρη, από τους οποίους μόνο να «πάρεις» μπορείς και όχι άδικα! Ο Γιάννης είναι υπέρμαχος της ανοικτής κουλτούρας και ως λάτρης του βιβλίου (είναι και συγγραφέας) δεν μπορούσε να μην ασχοληθεί με αυτό! Το site Openbook.gr είναι το διαδικτυακό του «παιδί», όπου εκεί θα βρεις χιλιάδες δωρεάν βιβλία, ελεύθερα από πνευματικά δικαιώματα!
Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος που δέχτηκε να μου παραχωρήσει αυτή τη συνέντευξη (μεσούσης της καραντίνας και αυξημένων υποχρεώσεων) και όχι μόνο την παραχώρησε, αλλά αυτά που θα διαβάσετε είναι εκπληκτικά και αξίζει να τον γνωρίσετε λιγάκι παραπάνω. Πάμε να την απολαύσουμε!
Συνέντευξη με τον Γιάννη Φαρσάρη
Συστήσου στους αναγνώστες του dwrean.net
Ζω στο Ηράκλειο Κρήτης και εργάζομαι ως Καθηγητής Πληροφορικής και ο χώρος της τεχνολογίας -από τον οποίο προέρχομαι- έχει αποδείξει πως ένας νέος δρόμος είναι εφικτός: Αυτός της ελεύθερης διάδοσης της γνώσης και του ανοικτού γενναιόδωρου κώδικα των πραγμάτων. Δυο εμβληματικά παραδείγματα που χρησιμοποιούμε καθημερινά είναι το λειτουργικό σύστημα Android που όλοι έχουμε στα κινητά μας και η εγκυκλοπαίδεια Wikipedia. Με αυτές τις ελεύθερες ιδέες έχω μεγαλώσει.
Την Ανοικτή Βιβλιοθήκη (www.openbook.gr) την ξεκίνησα το 2010, συγκεντρώνοντας σε μια σελίδα τα ελάχιστα βιβλία που κυκλοφορούσαν τότε ελεύθερα στο διαδίκτυο. Στην πορεία, δημιουργήσαμε ένα αποθετήριο ελληνικών ψηφιακών βιβλίων που διανέμονται νόμιμα ελεύθερα και τα ταξινομήσαμε σε 40 κατηγορίες. Πολύ νερό κύλησε στο αυλάκι από τότε, τα ψηφιακά βιβλία έγιναν χιλιάδες, κερδίσαμε βραβεία, ο κόσμος την έμαθε και τη χρησιμοποιεί, μα το πιο σημαντικό είναι πως καθημερινά επικοινωνούν μαζί μας νέοι δημιουργοί που επιθυμούν να απελευθερώσουν ψηφιακά το έργο τους.
Ποιο είναι το στοίχημα της Ανοικτής Βιβλιοθήκης;
Το μεγάλο ζήτημα είναι διαχρονικά το χαμηλό ποσοστό βιβλιοφιλίας στη χώρα μας. Κι εδώ ακριβώς τίθεται το ζητούμενο που ο φίλος μου Μιχάλης Καλαμαράς επισημαίνει χρόνια: Το ψηφιακό βιβλίο δεν είναι εχθρός του έντυπου, το αντίθετο ακριβώς, είναι σύμμαχοι στην προσπάθεια αύξησης της φιλαναγνωσίας. Πρέπει να το δούμε ως ευκαιρία, ώστε οι νεότεροι που αποδεδειγμένα δεν διαβάζουν βιβλία, να ξεκινήσουν να διαβάζουν στις ηλεκτρονικές συσκευές τους. Υπάρχουν αυτή τη στιγμή διαθέσιμα ελεύθερα 8.200+ ψηφιακά βιβλία στην Ανοικτή Βιβλιοθήκη, υπάρχουν 2.500+ βιβλία ελεύθερα για ψηφιακό δανεισμό στην Εθνική Βιβλιοθήκη, ποιοτικό περιεχόμενο ελεύθερο υπάρχει άφθονο και στα ελληνικά πλέον.
Από την άλλη, πολλοί νέοι συγγραφείς διακατέχονται από τον φόβο μήπως αντιγράψει κάποιος τις ιδέες τους στο διαδίκτυο και κλέψει την πνευματική τους ιδιοκτησία. Το πρόβλημα για τους νέους συγγραφείς σήμερα δεν είναι η πειρατεία, είναι η αφάνεια, όπως αναφέρει ο ακτιβιστής συγγραφέας Κόρι Ντοκτορόου. Οι αναγνώστες που δεν αγόρασαν ποτέ κάποιο συγκεκριμένο βιβλίο, είναι επειδή δεν άκουσαν ποτέ γι’ αυτό και τον συγγραφέα του και όχι επειδή κάποιος τους έδωσε ένα δωρεάν αντίγραφο. Τα βιβλία των νέων συγγραφέων –αλλά και τα παλαιότερα εξαντλημένα βιβλία των μεγαλύτερων συγγραφέων– αξίζουν να κυκλοφορούν ελεύθερα στον ψηφιακό κόσμο και να διαβάζονται.
Πόσες ώρες την ημέρα ασχολείσαι με την Ανοικτή Βιβλιοθήκη Openbook;
Όλο τον ελεύθερο από υποχρεώσεις χρόνο μου τον αφιερώνω στα ψηφιακά εγχειρήματά μου και συνήθως ξεκλέβω και πολύ από τον ύπνο μου. Αν εξαιρέσω τις οικογενειακές στιγμές με την κόρη μου που προσπαθώ να είναι πολλές, δεν βλέπω καθόλου τηλεόραση και ούτως ή άλλως και πριν την πανδημία δεν έβγαινα σχεδόν καθόλου έξω για διασκέδαση. Η ψηφιακή ενασχόλησή μου είναι η δημιουργική μου ξεκούραση. Και νιώθω τυχερός που βρήκα μια ιδέα μεγαλύτερη από μένα για να υπηρετήσω.
Το Openbook μόνος σου το έστησες;
Ναι, είναι καταρχήν ένα ατομικό εγχείρημα που ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια. Δεν θα είχε πραγματοποιηθεί όμως, εάν δεν είχα τη συμβολή φίλων που βοήθησαν ενεργά από την αρχή, τόσο στο περιεχόμενο όσο και στην επίλυση τεχνικών ζητημάτων του ιστότοπου. Τα τελευταία χρόνια έχουν έρθει κοντά μας και αρκετοί εθελοντές που δουλεύουν ακούραστα σελιδοποιώντας, μεταφράζοντας, ηχογραφώντας και ανεβάζοντας ελεύθερα ψηφιακά βιβλία.
Τι περιλαμβάνουν τα μελλοντικά σχέδια του εγχειρήματος;
Δέκα χρόνια μετά, νιώθω ότι είμαστε ακόμα στην πολύ αρχή. Καταρχήν ο στόχος είναι να εμπλουτίζεται καθημερινά η Ανοικτή βιβλιοθήκη με περισσότερα ψηφιακά βιβλία, είτε κλασικά είτε σύγχρονα, ώστε σύντομα να ξεπεράσουμε τα 10.000 βιβλία.
Παράλληλα, υπάρχει η βούληση να συνεχιστεί η σειρά ελληνικής και ξένης Κλασικής Λογοτεχνίας, που είναι έργα ελεύθερα πνευματικών δικαιωμάτων. Να ανακαλύψουμε και να αναδείξουμε νέες ξεχωριστές φωνές συγγραφέων μέσω λογοτεχνικών διαγωνισμών. Να επανεκδώσουμε βιβλία καταξιωμένων ελλήνων συγγραφέων, που δεν κυκλοφορούν πια στο εμπόριο και οι ίδιοι επιθυμούν να διατεθούν ελεύθερα. Να εκδώσουμε βιβλία καινοτόμα και πρωτότυπα (όπως το #Tweet_Stories με 371 μικροδιηγήματα και το θεατρικό «Ο άνδρας με την πουά γραβάτα» που γράφτηκε συνεργατικά σε περιβάλλον wiki). Να συγκεντρώσουμε όλα τα ελληνικά βιβλία της Αρχαίας Γραμματείας που είναι διασκορπισμένα σε διάφορες πηγές. Να δημιουργήσουμε επίσης μια βιβλιοθήκη ηχητικών βιβλίων, με ελεύθερη συμμετοχή οποιουδήποτε. Να προσκαλέσουμε εθελοντές μεταφραστές ώστε να εκδώσουμε και στα ελληνικά σημαντικά βιβλία που δεν έχουν ακόμα μεταφραστεί. Και κάπου εδώ σταματώ, καθώς οι ιδέες δεν πρόκειται να τελειώσουν ποτέ.
Ποια είναι τα χόμπι σου;
Μα η ενασχόληση με την Ανοικτή Βιβλιοθήκη και το δημιουργικό διαδίκτυο είναι το χόμπι μου. Δεν ξέρω αν το διάβασμα βιβλίων μπορεί να χαρακτηριστεί χόμπι, γιατί περισσότερο ως ανάγκη το βλέπω. Τελευταία με την καραντίνα έβαλα στην καθημερινότητά μου και μια μεγάλη βόλτα με τον Πικάσο, τον μικρό μας σκύλο, ακούγοντας ταυτόχρονα υπέροχα ελληνικά podcasts που άρχισαν να φυτρώνουν σαν μανιτάρια το τελευταίο διάστημα.
Πες μου 5 αγαπημένα βιβλία;
Θα αναφέρω τα 5 πρώτα βιβλία που μου έρχονται στο μυαλό ως αγαπημένα:
• «Ιστορίες των Κρονόπιο και των Φάμα» του Χούλιο Κορτάσαρ
• «Το ξημέρωμα είναι σφαγή κύριε Κρακ» του Θωμά Τσαλαπάτη
• «Ο εκείνος» του Έντγαρ Κέρετ
• «Το βιβλίο της Ανησυχίας» του Φερνάντο Πεσσόα
• «Μικρές ατιμίες» του Πάνου Καρνέζη.
Από τα βιβλία που βρίσκουμε στο Openbook, πες μου 5 βιβλία που θα σύστηνες να διαβάσουν οι αναγνώστες του dwrean.net, οπωσδήποτε
Τώρα πραγματικά μου βάζεις δύσκολα, αγαπητέ Κυριάκο, μα θα προσπαθήσω να αναφέρω ελεύθερα βιβλία που θεωρώ σημαντικά, για διαφορετικούς λόγους:
• «Ο Πάνος ο Κλάρας» – Διήγημα του Ζαχαρία Παπαντωνίου (https://www.openbook.gr/o-panos-o-klaras/)
• «Εναντίον των γελωτοποιών» – Η ομιλία του Ντάριο Φο στην απονομή του Βραβείου Νόμπελ (https://www.openbook.gr/enantion-ton-gelotopoion/)
• «Αυτό το αιματωμένο πράγμα» – Συλλογή ποιημάτων του Κωνσταντίνου Καβάφη (https://www.openbook.gr/afto-to-aimatomeno-pragma/)
• «Ο Μικρός Πρίγκιπας» – Παραμύθι του Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ (https://www.openbook.gr/o-mikros-prigkipas-antoine-de-saint-exupery/)
• «Ελληνικά διηγήματα» – Συλλογικό έργο 34 κλασικών συγγραφέων (https://www.openbook.gr/ellinika-diigimata/)
Τι είναι το βιβλίο για σένα;
Το αληθινά σημαντικό δεν είναι το βιβλίο, είναι το κείμενο. Το βιβλίο είναι απλώς η πρακτική συσκευασία του κειμένου. Πριν από το χάρτινο βιβλίο υπήρχαν οι σκαλισμένες πέτρες, οι περγαμηνές και τα ειλητάρια από πάπυρο. Ο Γουτεμβέργιος άλλαξε την ιστορία του κόσμου καθιστώντας τη γνώση προσιτή σε όλους μέσω των τυπωμένων βιβλίων.
Όμως στην ψηφιακή εποχή έχουμε προχωρήσει ένα βήμα πιο πέρα: «Τα ψηφιακά βιβλία είναι το πρώτο ― πρώτο πράγμα που μπορούμε να έχουμε σε όποια ποσότητα θέλουμε πέρα από τον αέρα», έγραψε κάποτε ο εμπνευσμένος Μάικλ Χαρτ, ο εφευρέτης του πρώτου ηλεκτρονικού βιβλίου το 1971.
Το κείμενο δεν θα πεθάνει ποτέ, καθώς οι άνθρωποι μετά την έλευση του διαδικτύου διαβάζουν πλέον και γράφουν πολύ περισσότερο. Είμαι πολύ αισιόδοξος για το μέλλον της ψηφιακής λογοτεχνίας, καθώς θα γεννηθούν νέες μορφές της, που ούτε καν είμαστε σε θέση να φανταστούμε τώρα.
Μιας και είναι επίκαιρο, η πανδημία, λειτούργησε θετικά ως προς την ανάγνωση του βιβλίου;
Ναι, μπορούμε πλέον να πούμε ξεκάθαρα πως για λάθος λόγο -την αναγκαστική καραντίνα λόγω της πανδημίας- ο κόσμος στράφηκε στα ψηφιακά βιβλία και τον άυλο πολιτισμό. Ήταν αληθινή έκπληξη για μένα η απότομη έκρηξη της επισκεψιμότητας που ζήσαμε στον ιστότοπο www.openbook.gr της Ανοικτής Βιβλιοθήκης, κατά τον πρώτο μήνα του εγκλεισμού του Μαρτίου. Αναφερόμαστε σε 623.000 διαφορετικούς επισκέπτες που συνδέθηκαν και «κατέβασαν» e-books κατά τις τριάντα πρώτες μέρες της καραντίνας.
Στο χώρο του βιβλίου καταγράφηκε μια έντονη στροφή συνολικά προς την ψηφιακή ανάγνωση, τα e-books αλλά και τα audio-books και μπορούμε, νομίζω, να πούμε πως αυτή είναι η εποχή των e-books, για πρώτη φορά στη χώρα μας.
Οι αναγνώστες αρχίζουν, μέσα στην ιδιαιτερότητα των ημερών, να συνειδητοποιούν όλα τα πλεονεκτήματα των ψηφιακών βιβλίων, για τα οποία η συζήτηση έχει ξεκινήσει πάνω από δέκα χρόνια. Ίσως οι μέρες που ζούμε να αλλάζουν την ανάγνωση.
θέλω να μου πεις αγαπημένα ρητά/αποφθέγματα που σε αντιπροσωπεύουν
Θα αναφέρω καταρχήν το απόφθεγμα του αείμνηστου Στιβ Τζομπς που μου άλλαξε την οπτική: «Έχει μεγαλύτερη πλάκα να είσαι πειρατής από το να καταταγείς στο ναυτικό». Ο μεγάλος Άλφρεντ Χίτσκοκ έλεγε: «Ένας μόνος του είναι περιπλανώμενος. Δυο μαζί πάντοτε πηγαίνουν κάπου». Και θα κλείσω με μια υπέροχη ρήση του συγγραφέα Νιλ Γκέιμαν: «Χρειαζόμαστε τα παραμύθια, όχι επειδή μας λένε ότι υπάρχουν δράκοι, αλλά επειδή μας λένε ότι οι δράκοι μπορούν να νικηθούν».
Ευχαριστώ για τη συνέντευξη, πες μου μια γνώμη για το dwrean.net
Το παρακολουθώ από την αρχή της λειτουργίας του, καθώς υπηρετούμε τον ίδιο ακριβώς σκοπό: Ένα ελεύθερο δημιουργικό διαδίκτυο σε όλες τις πτυχές του. Με μεράκι και πάθος ανακαλύπτετε καθημερινά ψηφιακούς θησαυρούς και τους μοιράζεστε ελεύθερα μαζί μας. Λατρεύω τα ερασιτεχνικά εγχειρήματα του διαδικτύου. καθώς οι ερασιτέχνες είναι οι αληθινοί εραστές της τέχνης. Να συνεχίσετε αναζητώντας αφορμές που θα γεννήσουν ακόμα μεγαλύτερη δημιουργική όρεξη.
Συνέντευξη του Κυριάκου Οικονομίδη στον Γιάννη Φαρσάρη
* Φωτογράφιση από τον Γιώργο Καμηλάκη στο Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη (Μυρτιά Ηρακλείου)
Αν θέλεις να υποστηρίξεις την προσπάθεια μας και να βλέπεις καθημερινά νέα άρθρα με δωρεάν υλικό, μπορείς να το κάνεις ακολουθώντας μας στο Facebook, Twitter και Instagram
